149- 10 اصل مهم برای موفقیت معلمان و آموزگاران در کلاس درس
1) احاطه‌ی کامل معلم به موضوع درس خود: مهم ترین عامل موفقیت معلم این که به تمامی جوانب موضوع مورد تدریس خود بطور کامل مسلط و در درس خود صاحب نظر باشد .در صورتی که معلم این شرط اساسی را دارا باشد می‌توان امیدوار بود که تمامی نقایص دیگر را برطرف نماید و یک معلم موفق باشد . اما در صورت فقدان یا نقصان این شرط اساسی به هیچ وجه نمی‌توان کار تعلیم را به سطح مطلوبی رسانید. لازم به تذکر است که مطالعه کتابها و مجلات و مطالب مختلف مربوط به درس وکمک‌گرفتن از معلمین با تجربه ای که همان درس را قبلا تدریس کرده‌اند می تواند در این زمینه بسیار موثر باشد.
2)طرح درس : یک طرح درس خوب و کامل می‌تواند موجب تفهیم کامل اساسی مطالب هرموضوع درسی باشد. نکاتی که بایستی در طرح درس مورد توجه قرار گیرند عبارتند از : بیان ساده و روان و قابل فهم بودن برای همه دانش‌آموزان ، اجرای خوب معلم ( از نظر تن صدا و شوخیهای میان درس)، روشن بودن مطالب مهمتر، معین بودن مطالبی که باید حفظ شوند و استفاده از مثال‌های ساده و دارای وجه شبه قوی با موضوع درس . طرح درس باید طوری طراحی واجراء شود که کلیه شاگردان مطالب اساسی را فرا گیرند و بتوانند
آنها را بازگو کنند.
3) ایجاد تمرکز حواس در کلاس : چنانچه دانش آموزان در سر کلاس تمرکز حواس نداشته باشند نتیجه مورد نظر ازدرس گرفته نخواهد شد و مطالب بطور گسیخته در ذهن‌آنان جای می گیرد .
راههای ایجاد تمرکز حواس بطورخلاصه عبارتند از:
• جلوگیری از شلوغی کلاس وبه هم ریختگی کیف ها و کتابها؛
• راه رفتن معلم در کلاس وگاهی وقت‌ها نشستن بین بچه ها؛
• پرسیدن سووالات کوتاه از شاگردان در وسط درس؛
• ترغیب دانش آموزان به یادداشت برداشتن ؛
• تقسیم کردن نگاه بین کلیه دانش‌آموزان ؛
• ناتمام گذاشتن افعال بعضی از جملات و تکمیل آنها توسط دانش آموزان.
4)اقناع همه جانبه دانش‌آموزان : شاگردان باید عملا بفهمندکه در روش علمی اثبات هر موضوع احتیاج به دلیل و رد آن محتاج مثال نقض می باشد و معلم را نمونه کامل در بر خورد منطقی با نظرات وپرسشهای علمی مختلف بیابند. علاوه بر آن معلم باید بتواند به پرسشهای دانش آموزان پاسخهای قانع کننده بدهد.
5)ایجاد تحرک وشور و اشتیاق بین دانش‌آموزان و جلب علاقه شدید آنها به درس :
این کار ابتدا با یک طرح درس عالی واجرای موفق آن شروع می‌شود و آنگاه با مطرح نمودن کاربردهای درس عجایب مربوط به درس ( بعضی از درسها دارای مطالب قابل توجه وعجیبی هستند که بیان آنها می‌تواند موجب بر انگیخته شدن حس کنجکاوی و شگفت زدگی و جلب علاقه دانش آموزان به درس بشود )مطرح نمودن پرسشهای قابل توجه ودر آخربا دادن تحقیقات در موضوعات مختلف و ارایه کنفرانسها و مقالاتی توسط دانش آموزان ادامه می یابد .(البته باید توجه داشت که در کلاس وقت زیادی به کنفرانس وسوال وجواب و غیره نگذرد باید از اتلاف وقت به هر صورتی جدا جلوگیری نمود ضمنا تکثیر بعضی از مقالات خوب برای تمامی دانش‌آموزان (با درج نام تهیه کننده آن ) کار بسیار مفیدی است.
6) وادار کردن دانش آموزا ن به تفکر : گاهی اوقات پاسخ ندادن به بعضی از سوالات و بیان پاسخ به نحوی بسیار دقیق می‌تواند موجب افزایش دقت دانش آموزان و ترغیب آنان به تفکر و مداقه بیشتر در درس گردد و بدین ترتیب قوه ابتکار را در آنان تقویت نماید .
7) کنترل تکالیف : در اثر کنترل دقیق تکالیف معلم از میزان علاقه مندی به درس دقت وسلیقه در انجام کارها و حتی روحیات دانش‌آموز شناخت بسیار خوبی پیدا می‌کند . علاوه بر آن کنترل تکالیف موجب قوام یافتن کار تدریس و فهمیدن این مطلب می شود که آیا مطالب درس برای دانش آموزان خوب جا افتاده است یا نه همچنین موجب می‌شود دانش‌آموزان تکالیف را با دقت بیشتری انجام دهند .
کلا کنترل تکالیف به سه طریق انجام می‌گیرد:
الف) کنترل اینکه همه دانش آموزان در کلاس دفترشان را آورده باشند : این کار در تمامی جلسات درس باید انجام شود و البته چون در حین قدم زدن معلم در کلاس وانجام شدن کارهای عادی کلاس (مانند دادن درس ویا حل تمرین ویا پرسش از دانش آموزان )انجام می‌شود لذا وقت خاصی صرف آن نمی شود .
ب) کنترل دقیق تکلیف جلسه گذشته : این کار هر چند جلسه یک بار و بیشتر در مواقعی که تکالیف مهمتری به شاگردان می‌دهیم انجام می پذیرد .در این روش معلم تکالیف جلسه گذشته تمامی دانش‌آموزان را در سر کلاس ملاحظه می‌کند. البته معلم معمولا فقط یکی از سوالات ویا تمرین ها را که از بقیه مهمتر است بعنوان شاخص در نظر می‌گیرد و جواب آنرا کنترل می نماید . آنگاه بدون اینکه شاگردان بدانند که او فقط همان یک سوال را خوانده است نظر خود را راجع به کل تکلیف بیان می‌کند .یک نکته مهم ودر ظاهر بی اهمیت در هنگام دیدن تکالیف به این روش جلوگیری از شلوغ شدن کلاس است . راه علاج این موضوع این است که ابتدا برای این زما ن بیکاری شاگردان کاری را در نظر بگیریم مثلا چند تمرین متناسب با زمان دیدن تکلیف روی تخته بنویسیم و شاگردان شروع به حل آن کنند یا چند صفحه از متن درس را مشخص کنیم که آنرا بخوانند و همیشه این احتمال وجود داشته باشد که بعد از دیدن تکالیف از آن چند صفحه پرسش کلاسی به عمل آید .
ج) کنترل کلی دفتر هر یک از دانش‌آموزا ن از نظر نظم زیبایی و صحیح بودن پاسخها : هر چند وقت یکبار باید دفترهای عده ای از شاگردان را جمع‌آوری کرد و در خارج از کلاس آنها را ملاحظه نمود .هدف اصلی در این نوع کنترل این است که معلم ببیند آیا پاسخهای پرسشها و تمرینات مهم که در کلاس قبلا تصحیح شده‌اند در دفترهای شاگردان نیز تصحیح و تکمیل شده اند یا نه.
8)وضع نکردن مقررات دست وپاگیر تا جایی که به اساس تدریس و تفهیم درس لطمه نمی‌زند : مانند سوال نکردن در میان درس . چگونه تکلیف نوشتن ، چگونه تزیین نمودن دفتر ، چگونه یادداشت برداشتن در سر کلاس ، چند برگ بودن دفتر و از همه مهمتر تحمیل نمودن جملات راه‌حلها و مثال‌های کلیشه‌ای و از پیش تعین شده به دانش‌آموزان که هر نوع‌آوری وابتکار را از بین می‌برد .(البته مقررات ذکر شده در فوق کلی نیست ودر هر درس نظر خود معلمین نافذ می‌باشد.
9) پرسشهای کلاسی : پرسشهای عمومی کلاسی که از مطالب درسی جلسه قبل و یا حداکثر دو جلسه قبل گرفته می‌شوند در آموزش درس به شاگردان و آشنا نمودن آنها با نوع سوالات امتحانی بسیار موثر است واضطراب آنها از امتحان را نیز کاهش می‌دهد . در اینجا فقط به ذکر چند نکته در مورد پرسشهای کلاسی بسنده می‌کنیم :
الف ) بهتر است زمان پرسش کوتاه باشد؛
ب) شاگردان از قبل خبر داشته باشند که پرسش کلاسی دارند؛
ج) یا آسان باشد یا متوسط (هر گز سخت نباشد )؛
د) بیشتر پرسشها از مطالبی باشد که مرتبط باکتاب است؛
ه ) حجم درسی که پرسش از آن به عمل می‌آید کم باشد؛
و) تعداد سوالات هر پرسش کم و تعداد کلی پرسشهای کلاسی زیاد باشد؛
ز) پرسش حتما در ابتدای ساعت درس بعمل آید ؛
ح) اگر ممکن است پاسخ های غلط توسط خود دانش‌آموزان تصحیح شود (منظور پاسخ درست داده شود تا حواس همهجمع شود) ؛
ط) حتما به نحوی در نمرات اصلی تاثیر داده شود (لاز م است که از این مطلب دانش‌آموزان مطلع باشند).
10) امتحانات رسمی : امتحان برای تعیین میزان کوشش دانش‌آموزان و همچنین برای تعیین میزان موفقیت معلم در تفهیممطالب درسی برگزارمی شود .یک امتحان خوب می‌تواند مقدار بسیار زیادی از بار آموزش را نیز به دوش بکشد
